मंगळवार, १२ जानेवारी, २०२१

 विरह आहे म्हणून विरहिणी


---------------------------- 


विज्ञानात जसे कार्यकारण हे जसे महत्वाचे ( जसे पाण्याची वाफ होऊन ढग झाले, ते थंड झाले, त्याचा पाऊस आला ! ) तसेच ह्या विरहिणीत चांगल्या सगुणांची “लावणी” केल्याने सर्व चांगले होते, माझा “बापरखुमादेविवरु” सुद्धा हा माझ्या मानसीचा आहे म्हणून मला त्याची सय येते व मी जागी राहते, असे कार्यकारणभावाने सांगितले आहे. संपूर्ण विरहिणी अशी :


सुख शेजारी असतां कळी जाली वो पहातां | देठु फेडुनि सेवतां अरळ केले ||१|| अंगणीं कमळणी जळधरू वोले वरी | वाफा सिम्पल्यावरी वाळून जाये ||२|| मोतियाचे पाणी वाहे निळिये सारणी | सगुणाची लावणी लाउनि गेला ||३|| अंगणीं वोळला मोतें वरुषला | धन्य दिवसु जाला सोनियाचा ||४|| चोरट्या मधुकरा कमळीं घेतलासे थारा | मोत्यांचा चारा राजहंसा ||५|| अंगणीं बापया तूं परसरे चांपया | असुवीं माचया भिनलया ||६|| वाट पाहे मी एकली मज मदन जाकळी | अवस्था धाकुली म्हणो नये ||७|| आता येईल म्हूण गेला वेळु कां लाविला | सेला जो भिनला मुक्ताफळा ||८|| बावन चंदनु मर्दिला अंगी वो चर्चिला | कोणे सदैवे वरपडा जाला वो माये ||९|| बापरखुमादेविवरु माझे मानसींचा होये | तयालागी सये मी जागी सुती ||१०|| 


एखाद्या वस्तूचे नाव मागे राहते व वस्तू गायब होते, तसे ह्या “सारणी” शब्दाचे आहे. पूर्वी आठ आण्यात मध्य रेल्वेचे टाईम टेबल मिळायचे. त्याला हिंदीत सारणी असे लिहिलेले असे . आता जशा गाण्याच्या भेंड्या ( अंताक्षरी ) खेळतात तशा तेव्हा गावांच्या नावाच्या भेंड्या खेळत असत व त्यात ही सारणी खूप कामी येई. आजकाल ही सारणी कुठे पहायला मिळत नाही . मोतियाचे पाणी वाहे निळिये सारणी || तर काय आहे ही “सारणी” ? पूर्वी शेतातल्या विहिरीवर मोटी असत. मोट म्हणजे चामड्याची एक मोठ्ठी पिशवी असे. ही विहिरीत खाली सोडत, त्याचे तोंड बंद करीत व बैलांच्या सहाय्याने ती वर ओढीत व पाणी सोडत कालव्या कालव्याने. बैलांना ओढायला सोपे जावे म्हणून एक उतार केलेला असे, विहिरीजवळ चढ व विहिरीपासून दूर उतार. ह्या उतरणीला “सारणी” म्हणत. मोटेचे तोंड उघडून जे पाणी पाटात पडे ते फेसाळे व मोत्यासारखे दिसे. म्हणून“मोतियाचे पाणी ”. आता सगळीकडे विहिरींना पंप आले आहेत त्यामुळे मोट, बैल, सारणी हे कसे कळावे व मोतियाचे पाणीही ? म्हणजे विरहिणीत अर्थ होतो की बैलांना ओढण्यासाठी जो उतार ( सारणी ) केला त्या सगुणाने मोटेचे पाणी मोत्यासारखे होऊन वाहते आहे.


असेच शेजारी सुख आहे म्हणून कळी होते आहे. देठ तसा जाड असतो पण तो मृदू ( अरळ ) करून सुखाने त्याची कळी होते आहे. अंगणातल्या पाण्यावर कमळ येते आहे पण तेच ते वाफा शिंपून लावले तर वाळून जाईल. पाऊस आला तो दिवस सोनियाचा होतो आहे. फुलांचा मध चोरणारा मधुकर ( मधमाशी/भृंग ) कमळाचा आसरा घेतो आहे. राजहंसाला मोत्याचा चारा मिळतो आहे. मी एकटी वाट पाहते आहे व मला ह्या पौगंडावस्थेत मदन जाळतो आहे. ह्या अवस्थेला कमी महत्वाचे ( धाकुली ) समजू नका. शेला हा मोत्यांनी भरला तेव्हाच सुंदर झाला. चंदन अंगाला चोळून कायमसाठी सुवासिक ( चंदनाने ग्रासलेला, वरपडा ) झालेला हा कोण झालाय माय ? हा बापरखुमादेविवरु माझ्या मनातला ( मानसींचा ) आहे म्हणून त्याच्या सयेने मी जागी राहते आहे.


विरह आहे म्हणून विरहिणी आहे !


----------------------

कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:

टिप्पणी पोस्ट करा